آمار زبانهاى مختلف

تألیفات مستقل درباره غدیر تاکنون به 8 زبان دنیا به دست آمده است.
اکثریت کتابها به زبانهاى فارسى،عربى و اردو هستند و این دقیقا به علت گسترش مذهب تشیع در اهل این زبانها است.
اکثر کتابهایى که به غیر این سه زبان هستند ترجمه از فارسى یا عربى و یا اردو است.مخاطبین خاص این کتابها یا مسلمانانى هستند که به یکى از این زبان‏ها سخن مى‏گویند،و یا از ادیان و ملل غیر مسلمانند که چنین کتابهایى به عنوان هدایت و راهنمایى آنان تألیف شده است .به همین جهت در این کتابها رعایت اختصار و پرداختن به مسائل کلى مشهود است.
طبق شمارش تعداد کتابها در هر زبانى چنین است:
فارسى:171 کتاب.
عربى:154 کتاب.
اردو:84 کتاب.
انگلیسى:5 کتاب.
ترکى آذرى:1 کتاب.
ترکى استانبولى:1 کتاب.
بنگالى:1 کتاب.
نروژى:1 کتاب.

آمار موضوعات و گرایشهاى تحقیقى

درباره غدیر موضوعات بسیارى باید مورد تحقیق و تألیف قرار گیرد و هنوز جاى آنها خالى است.موضوعاتى که تاکنون در کتابهاى تألیف شده درباره غدیر مورد نظر مؤلفین قرار گرفته چنین است:
1.اعتقادى:از آنجا که غدیر مظهر خلافت و امامت است در کتابهاى غدیر موضوع خلافت و امامت محور اصلى تألیفات است.
2.تفسیرى:تحقیق در مورد آیاتى که در غدیر و یا در رابطه با غدیر نازل شده که بیش از 50 آیه است و عمده آنها سه آیه است:«یا أیها الرسول...»،«الیوم أکلمت لکم دینکم...»،«سأل سائل بعذاب...».
3.تاریخى:تحقیق در جزئیات تاریخى واقعه غدیر و حجة الوداع که در چند جنبه مى‏تواند باشد :
*ابتداى حرکت پیامبر صلى الله علیه و آله براى سفر حجة الوداع و سپس مراسم حج.
*منتهى شدن حج به واقعه غدیر.
*خطبه و مراسم قبل و بعد از خطبه که تا سه روز به طول انجامید.
*منافقین و سخنان آنان در غدیر و نقشه‏هاى آنان براى ضربه به غدیر.
*سابقه تاریخى غدیر و وقایع امم گذشته در روز غدیر.
4.جغرافیایى:موقعیت منطقه غدیر از نظر جغرافیایى و تاریخچه آن در طول تاریخ و موقعیت آن در زمان حاضر.
5.رجالى:جمع‏آورى اسناد و طرق حدیث غدیر از صحابه و تابعین و جمع‏آورى راویان و ناقلین حدیث غدیر از شیعه و عامه و غیر عامه،و بحث‏هاى سندى و رجالى درباره آنها.
6.دلالت حدیث غدیر:بحث در دلالت حدیث غدیر بر امامت و خلافت امیر المؤمنین علیه السلام،بخصوص معناى کلمه مولى.
7.متن شناسى:مقابله،ویرایش،ترجمه،شرح،تفسیر خطبه پیامبر صلى الله علیه و آله در غدیر و نیز کتب مربوط به غدیر،شاهد آوردن براى فرازهاى خطبه از آیات و روایات، بررسى مدارک و منابع و نسخه‏هاى خطبه،جمع‏آورى عبارات مختلف جمله«من کنت مولاه...»،
8.احتجاج به غدیر:احتجاجات معصومین علیهم السلام،صحابه و تابعین،اصحاب ائمه علیه السلام و علماى شیعه و دیگر افراد در طول تاریخ درباره غدیر.
9.رد شبهات و جواب مخالفان:پاسخ به سؤالات و اشکالاتى که دشمنان تشیع و علماى عامه در مسئله غدیر و معناى آن و مفاد کلمه«مولى»و سایر موارد القاءنموده‏اند.
جا دارد مجموعه‏هایى تدوین شود که در آنها جواب سؤالات مطرح شده و یا احتمالى جوانان در مورد غدیر داده شود.
10.شعر و ادبیات:شعرهاى بسیارى،چه از شاعران عرب یا فارسى یا اردو،و چه شعراى شیعه و یا مذاهب دیگر درباره غدیر سروده شده است.این اشعار که به اصطلاح«غدیریه»نامیده مى‏شوند بسیار مورد توجه بوده و کتابهاى مستقلى براى جمع‏آورى این اشعار تألیف شده است.
جلوه دیگر ادبى انتخاب نام‏هاى زیبا و پرمحتوایى است که به تنهایى یک دنیا معناى اعتقادى به همراه دارد و وقایع غدیر را تداعى مى‏کند و روح شنونده را به حقیقت غدیر نزدیک مى‏نماید .
11.عبادى:اهمیت روز غدیر،دعاهاى روز غدیر،زیارات روز غدیر.
12.کتابشناسى غدیر:جمع‏آورى کتب،فهرست موضوعى کتابهاى غدیر،فهرست مؤلفین،فهرست زبانها،آمارهاى مختلف در مورد کتب غدیر،معرفى یک یا چند کتاب ارزشمند درباره غدیر.
13.اقتباس از آثار بزرگان:برداشت از کتابهاى مرجع و تألیفات علماى گذشته.
14.کتاب کودک و نوجوان:تدوین مجموعه‏هاى تفریحى و سرگرم کننده و یا علمى و پرسش و پاسخ و یا داستان نویسى عامیانه و مجموعه‏هاى مسابقه‏اى و پرسشنامه و نظایر آن براى کودکان و نوجوانان.
15.ترجمه:برگردان کتابهاى ارزشمند به زبانهاى دیگر راهى سریع براى توسعه فرهنگى در تبلیغ غدیر است.بسیارند کتابهایى که بخاطر آشنا نبودن طالبین به زبان تألیفى آن قدرشان ناشناخته مانده است.همچنین ترجمه کتابهاى غدیر به زبانهاى اروپایى و در رأس همه انگلیسى و نیز به زبانهاى آفریقایى و شرقى از کارهایى است که در مراحل آغازین قرار دارد.
گاهى متون قدیمى به صورت بازنویسى به زبان‏هاى دیگر برگردانده مى‏شود.
پیداست که اشتیاق فارسى زبانان و عرب زبانان و اردو زبانان به آثار یکدیگر با توجه به یگانگى مذهب از نشاط خاصى برخوردار است.ترجمه‏هایى که غیر این سه زبان است اکثرا جنبه تبلیغى دارند،و یا براى کسانى است که به آن زبان‏ها مأنوس هستند.
همچنین مجتمع‏هاى آموزشى نابینایان،کتابهایى درباره غدیر به خط«بریل»مخصوص نابینایان تهیه کرده‏اند که در پایان این بخش معرفى خواهد شد.
16.خلاصه نویسى:این روش در واقع نوعى فهرست گویا براى کتابهاى مفصل غدیر است.خلاصه نمودن آثار بزرگان و کتابهاى مرجع و تألیفات قدیم که به چند صورت دیده مى‏شود:تلخیص کتابهاى بزرگ،تلخیص احادیث و قطعه‏هاى تاریخى،داستان پردازى تلفیقى که با برداشت از چند متن بدست مى‏آید،تدوین چهل حدیث‏ها،انتخاب یک قطعه از کتب مؤلفین و نشر جداگانه آن به خاطر اهمیت محتواى آن.
17.تنظیم سخنرانى‏ها:بیانات و سخنرانى‏هاى ارزشمندى که به صورت مکتوب در آمده و منتشر مى‏گردد.
18.جمع‏آورى مقالات و قصائد:تنظیم چندین مقاله و نوشته و نشر آنها بعنوان مجموعه‏اى درباره غدیر چه به صورت کتاب و یا شماره‏اى از مجله.
19.یادنامه‏ها:که به چند صورت دیده مى‏شوند:
1.آنچه همه ساله در عید غدیر به عنوان یادبود همان سال منتشر مى‏شود که اکثرا مجموعه‏اى از حدیث و تاریخ و شعر است و گاهى به صورت شماره مخصوص یک مجله ارائه شده است.
2.کتابهایى که در کنگره‏هاى مربوط به غدیر انتشار مى‏یابد و شامل مقالات ارائه شده در کنگره و نیز کتابهاى تدوین شده به مناسبت کنگره است.
3.سخنرانى‏هایى که به مناسبت غدیر ایراد شده و بخاطر محتواى ارزشمند آن به صورت کتاب در آمده است.

نگاهى به ترجمه‏هاى خطبه غدیر

«خطبه غدیر»بصورت ترجمه فارسى و اردو و ترکى و انگلیسى،و نیز بصورت شعر عربى و فارسى و اردو و ترکى،بطور مکرر برگردانده شده و بسیارى از آنها بچاپ رسیده است.ذیلا به مواردى از نثر و نظم خطبه اشاره مى‏نماییم:
ترجمه خطبه غدیر به زبان فارسى اولین بار در قرن ششم هجرى توسط عالم بزرگ شیخ محمد بن حسین رازى در کتاب«نزهة الکرام»انجام گرفته و عینا در کتاب مزبور بچاپ رسیده است.
از ترجمه‏هاى فارسى خطبه به چهار عنوان چاپى اشاره مى‏شود:
1.خطبه پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در غدیر خم،تألیف مرحوم استاد حسین عمادزاده اصفهانى.این ترجمه گاهى با متن عربى و زیرنویس فارسى،و گاهى بصورت ترجمه فارسى جداگانه بچاپ رسیده است.همچنین بصورت کتابى مفصل تحت عنوان«پیامى بزرگ از بزرگ پیامبران»منتشر شده است.
2.غدیریه،تألیف ملا محمد جعفر بن محمد صالح قارى.
3.غدیر پیوند ناگسستنى رسالت و امامت،تألیف علامه شیخ حسن سعید تهرانى.
4.خطابه غدیر،تألیف محمد باقر انصارى،که از روى متن مقابله شده بر نه کتاب در یازده بخش ترجمه شده،و در کتاب«اسرار غدیر»تفصیل مقابله آن ثبت شده است.
از ترجمه‏هاى اردوى خطبه به سه عنوان چاپى اشاره مى‏کنیم:
1.غدیر خم اور خطبه غدیر،تألیف علامه سید ابن الحسن نجفى،که در کراچى چاپ شده است.
2.حدیث الغدیر،تألیف علامه سید سبط الحسن جایسى،که در هند چاپ شده است.
3.حجة الغدیر فى شرح حدیث الغدیر،که در دهلى چاپ شده است.
ترجمه ترکى آذرى خطبه غدیر با عنوان«غدیر خطبه سى»از روى کتاب خطابه غدیر انجام شده است.
از ترجمه‏هاى انگلیسى خطبه غدیر به سه عنوان اشاره مى‏شود:
1.«~ ? What Happend in Qadir ~»،که از روى کتاب خطابه غدیر انجام شده است.
2.«~ (PBUH) The Last Two Khutbas Of The Last Prophet ~»،سید فیض الحسن فیضى،که در راولپندى پاکستان چاپ شده است.
3«~ . The Last Sermon Of Prophet Mohammad at Ghadire Khom ~»،حسین بهانجى،که در تانزانیا چاپ شده است.
نظم عربى حدیث غدیر در کتاب شریف«الغدیر»طى یازده جلد بصورت جامعى تدوین گردیده است .همچنین کتاب«شعراء الغدیر»مؤسسه الغدیر بیروت در دو جلد تدوین و چاپ شده است. نظم فارسى خطابه غدیر توسط عده‏اى از شعراى فارسى زبان انجام گرفته و در کتابهاى سرود غدیر:2 جلد،شعراى غدیر از گذشته تا امروز:10 جلد،غدیر در شعر فارسى از کسائى مروزى تا شهریار تبریزى بصورت مبسوطى جمع‏آورى شده است.
ذیلا چهار عنوان چاپى ذکر مى‏شود:
1.خطبه الغدیر،اثر صغیر اصفهانى،با همکارى مرحوم عمادزاده.
2.خطبه غدیریه،اثر میرزا رفیع،که در سال 1313 ق در هند چاپ شده است.
3.ترجمه(منظوم)خطبه غدیر خم،اثر میرزا عباس جبروتى قمى.
4.غدیرخم،مرتضى سرافراز،1348 ش.
این چند عنوان کتاب بعنوان نمونه ذکر شد.براى اطلاع بیشتر به دو کتاب«الغدیر فى التراث الاسلامى»و«غدیر در آئینه کتاب»رجوع شود.

نگاهى به کتابهاى لاتین در زمینه غدیر

با توجه به اهمیت مسئله غدیر در بعد اعتقادى شیعه،و برهان مستحکمى که در برابر دشمنان و مخالفین شیعه است،جا دارد از جمله اولین کتابهایى که به زبانهاى مختلف ترجمه و تألیف مى‏شود،تألیفاتى در رابطه با غدیر باشد.
به دلیل سابقه طولانى زبانهاى عربى،فارسى و اردو با مسئله غدیر،اکثر تألیفات مربوط به آن در این سه زبان هستند.در غیر این زبانها باید بگوییم که تألیف و نشر،هنوز در آغاز راه است.
در زبان انگلیسى تاکنون شش کتاب منتشر شده است.از این تعداد،چهار مورد ترجمه خطبه غدیر است که مقدمه‏اى درباره واقعه غدیر هم ضمیمه آنها است.یک مورد ترجمه جلد اول الغدیر علامه امینى است.یک مورد هم ترجمه مطالبى از چند مؤلف درباره غدیر است.
این کتابهاى انگلیسى از سال 1353 شمسىـیعنى 25 سال پیش تاکنونـدر سالهاى مختلفى،در انگلستان،تانزانیا،پاکستان و ایران منتشر شده است.
به زبان ترکى دو کتاب درباره غدیر در قم منتشر شده که یکى به زبان ترکى استانبولى و دیگرى ترکى آذرى است.کتاب اول برداشتى از کتاب الغدیر و کتاب دوم ترجمه خطبه به ضمیمه خلاصه‏اى از واقعه غدیر است.
یک کتاب هم به زبان نروژى بصورت بحث علمى درباره غدیر در نروژ منتشر شده است،و کتاب دیگرى به زبان بنگالى بصورت جزوه‏اى درباره غدیر که در بنگلادش چاپ شده است.
ذیلا کتابهاى مزبور با کتابشناسى مختصر معرفى مى‏شوند:

انگلیسى

1.ترجمه الغدیر
عبد الحسین امینى.
مترجم:دکتر صفا خلوصى.
این کتاب ترجمه جلد اول«الغدیر»علامه امینى توسط دکتر خلوصى استاد دانشگاه لندن است .این ترجمه بیش از بیست سال پیش در لندن چاپ و منتشر شده است. (5)
2.دلست سرمن آو پرافت محمد صلى الله علیه و آله ات غدیر خم
حسین بهانجى.
دار المسلمین،دودوما،تانزانیا.
رقعى،60 ص.
این کتاب ترجمه خطبه غدیر به انگلیسى شامل دو بخش اصلى است:متن خطبه،راویان خطبه. عنوان انگلیسى کتاب به معناى«آخرین خطبه پیامبر محمد صلى الله علیه و آله در غدیر خم»چنین است:
3«~ at Ghadire Khum (Saw) The Last Sermon Of Prophet Muhammad ~»
سید فیض الحسن فیضى.
آرمى پریس،راولپندى،سال 1992 م.
85 ص.
این کتاب ترجمه خطبه غدیر همراه با متن عربى آن است. (6) عنوان انگلیسى کتاب به معناى«آخرین دو خطبه آخرین پیامبر صلى الله علیه و آله»چنین است :
«~ (PBUH) The Last Two Khutbas Of The Last Prophet ~»
4.غدیر
سید محمد باقر صدر،عبد العزیز ساشادینا،سید محمد رضوى،حسین کامیجى.
ترجمه:گروهى از محققین.
انتشارات انصاریان،قم،سال 1416 ق،1996 م.
رقعى،103 ص.
5.غدیر خم
حسین نجفى
گروه برادران مسلمان،تهران،سال 1353 ش.
جیبى،45 ص.
6.نام انگلیسى کتاب چنین است:«~ Khomـeـ Ghadeer ~»
محمد باقر انصارى
مترجم:بدر شاهین
این کتاب ترجمه کتاب«خطابه غدیر»است که از روى عربى آن«معا فى الغدیر»ترجمه شده است .عنوان انگلیسى کتاب به معناى«در غدیر چه واقعه‏اى رخ داد»چنین است:
«~ What Happend in Ghadeer ~»

ترکى آذرى

7.غدیر خطبه سى
محمد باقر انصارى
مترجم:عباد ممى‏زاده
نشر مولود کعبه،قم،سال 1420 ق،2000 م.
رقعى،112 ص.
ترجمه کتاب«خطابه غدیر»به زبان ترکى آذرى و با خط کریل است.

ترکى استانبولى

8.گدیرى هوم،اوزتلى الگدیر
على اصغر مروج خراسانى
مترجم:سید على حسینى بحرى آکیول
انتشارات بین المللى الهدى،تهران،مجمع جهانى اهل بیت علیهم السلام،قم،سال 1378 ش،1998 م.
رقعى،442 ص. این کتاب ترجمه کتاب«فى رحاب الغدیر»است.عنوان لاتین کتاب به معناى«غدیر خم در سایه الغدیر»چنین است:«~ Gadirـi Hum Ozetle elـ Gadir ~»

نروژى

9.غدیر
زیر نظر:سید شمشاد حسین رضوى اترولوى
چاپ نروژ،سال 1990 م.
در این کتاب مطالبى پیرامون غدیر از کتب عامه استخراج شده و مورد استدلال قرار گرفته است. (7)

بنگالى

10.غدیر دیباشر تتپارجا
على عکاس
بنگلادش،1416 ق.
رقعى،23 ص.
این کتاب در مورد اهمیت روز غدیر است و نام آن به زبان بنگالى به همین معنى است.مدارک این کتاب از کتب عامه است.

کتابهاى بریل در زمینه غدیر

کتابهاى محدود و انگشت شمارى از کتب مذهبى براى نابینایان به خط سوزنى«بریل»ترجمه شده،که خوشبختانه دو کتاب از آنها درباره غدیر است و در«فهرستگان کتابهاى بریل ایران»معرفى شده است.این اقدام که توسط مجتمع‏هاى توانبخشى نابینایان صورت گرفته،از دیدگاه دستور اکید پیامبر صلى الله علیه و آله در ابلاغ پیام غدیر در خور تقدیر است و صفحه جدیدى در تاریخ هزار و چهار صد ساله غدیر به شمار مى‏آید.
ذیلا به معرفى این کتابها مى‏پردازیم:
1.غدیر خم
حبیب الله رهبر اصفهانى
اصل کتاب:جیبى،84 ص
محل نگهدارى:مجتمع توانبخشى نابینایان 7 تیر،اصفهان
معرفى:فهرستگان کتابهاى بریل ایران:ص .160
2.داستان غدیر
جمعى از دبیران مشهد
اصل کتاب:جیبى،80 ص
محل نگهدارى:مجتمع خدمات بهزیستى نابینایان رودکى
معرفى:فهرستگان کتابهاى بریل ایران:ص .99

چهارده قرن با غدیر